Als klein meisje luisterde ik naar de verhalen die mijn opa en oma vertelden over hoe ze elkaar ontmoet hadden. Mijn opa wilde niet werken voor de Duitsers dus zocht hij een onderduikadres. Hij sloop weg uit zijn ouderlijk huis als 20-jarige jongen en liep van Rijssen naar Wierden om daar onder te duiken bij de familie Reehuis, een huis met 3 zonen en 6 dochters. Waarvan mijn oma er 1 was. Daar begon hun liefdesverhaal. Een liefdesverhaal met als decor de oorlog. Lange tijd was oorlog voor mij dan ook bijna een romantische film. De Held en het Meisje. Liefde in tijden van oorlog.

Op school kreeg ik een vollediger beeld van de Tweede Wereldoorlog. Al bleef het abstract. Een cijfer om het aantal joodse slachtoffers te duiden. Een feit. Een getal. Niet te bevatten vanuit mijn eigen veilige wereld.

In 2010 begon ik aan de repetities van de Musical Soldaat van Oranje. Een voorstelling over een Held. En ik speelde het Meisje. Een spektakel zou het worden. Een echte zee, een echt vliegtuig, een ronddraaiende schijf waar 1000 mensen op zouden zitten die van decor naar decor zouden worden gebracht. De regisseur hamerde op het verhaal.

Juist in zo’n spektakel moest de kern van het verhaal diep voelbaar zijn. Een groep vrienden, studenten, die uit elkaar getrokken werd door de oorlog. De grote vraag die we onszelf stelden was: Wat zou jij doen? Maak je die keuze wel echt zelf? Met het volle besef van de consequenties? De Held bracht ook de levens van anderen om hem heen in gevaar door zijn bijna kinderlijke bravoure. De keuze van de “slechterik” om zich bij de Duitsers aan te sluiten lag bij zijn vaderlandlievende ouders. De jongen die zich stil hield deed dat om voor zijn zieke moeder te kunnen zorgen. Het was allemaal niet zo zwart wit. In liefde en oorlog is alles geoorloofd.

Totdat de scene gerepeteerd werd van de joodse vriend in de vriendengroep die opgepakt en vermoord werd. Een scene zonder woorden, alleen met dans. De kwetsbare dans van de vrijheid. Het geluid van een schot van het geweer. Een machteloze schreeuw kwam uit het diepste van de ziel. De dood kwam met volle vaart om de hoek kijken in het repetitielokaal. Iedereen bleef stil. Het besef van de noodzaak van deze voorstelling daalde bij iedereen in. De onverteerbare onrechtvaardigheid van de dood. Kil en koud, verre van een romantische film. Vrijheid is een kwetsbaar gegeven en heeft onze bewuste bescherming nodig. Opdat we nooit vergeten!

Loes Haverkort is oud-Wierdenaar en lid van het comité van aanbeveling Stichting Vier de Vrijheid Wierden Enter. Zij is opgegroeid in Wierden en bekend in het theater, film en TV, onder meer de musical “Soldaat van Oranje”, de film “Redbad” en TV “Wie is de mol?”